Cortisol is een hormoon dat wordt aangemaakt door de bijnieren als onderdeel van de stressreactie (HPA-as). Het verhoogt je alertheid en energie, bereidt je lichaam voor op actie en helpt bij acute overlevingssituaties.
Waarom kan cortisol functioneel zijn?
Kortdurende verhoging van cortisol helpt je concentreren en presteren – ideaal bij deadlines of sportwedstrijden. Het is een evolutionair mechanisme dat lichamelijke en mentale paraatheid geeft .
Wanneer wordt cortisol problematisch?
Langdurig verhoogde cortisolspiegels verstoren je natuurlijke dag- en nachtritme, onderdrukken het immuunsysteem en veroorzaken klachten zoals:
Vakantieziekte: wanneer ontspanning ziek maakt
Studies tonen aan dat mensen, vaak werkende volwassenen, kort na perioden van stress – zoals vakanties – ziek kunnen worden. De onderdrukking van immuunrespons in stressvolle tijden wordt dan plotseling opgeheven. Dit fenomeen wordt 'leisure sickness' genoemd, geïntroduceerd door Vingerhoets, Van Huijgevoort en Van Heck (2002), en treft ongeveer 3 % van de bevolking.
Hoe verlaag je je cortisol op een gezonde manier?
Onderzoek wijst uit dat de volgende interventies effectief zijn in het reguleren van cortisolniveaus:
Cortisol is onmisbaar voor scherpe stressreacties, maar een chronisch hoog niveau put uit. Hierdoor ontstaan fysieke, mentale en immuunsystematische klachten. Beter herstel en balans, onder andere via beweging, slaap, ontspanningstechnieken en mindfulness, helpen voorkomen dat stress je onderuit haalt – zeker voor wie dagelijks op topniveau presteert.